به حق انتخابات را مي توان آينه تجلي حضور و مشاركت ملت در تعيين سرنوشت خويش ناميد كه در آن، فرهنگ و رشد خود را به نمايش مي گذارند. اين حضور و مشاركت نشانگر دو چيز است: تدبير و توصيف. تدبير سخن از عقل است و توصيف سخن از عشق و وصف حال. عشق به ايران و آرمان هاي مقدس انقلاب اسلامي و شهدا.

بر اين اساس انتخابات، انتخاب عقل و عشق براي ماندگاري، در جهان پر از بحران و آشوب، و تلاش براي ساختن فرداي بهتر. ساختني كه حضور سياسي مردم را عقلاني ـ معنوي مي داند و اين ايجاد طرح نو در دنياي امروز است كه براي سياست و سازندگان امروز، رفتاري بديع و ناشناخته باقي مانده است.

حال اين پرسش مطرح است كه در انديشة مقام معظم رهبري، يك نماينده در نظام مردم سالار ديني چه وظايف و نقشي در يك سيستم دارد: تلاش براي پاسخ به اين سؤال، ساختار پژوهش ما را شكل خواهد داد.

براي شركت يك نماينده در انتخابات به سه عنصر نياز است:

يكم. انتخاب مردم؛ دوم. نامزدهاي انتخابات؛ سوم. ارتباط نامزدها با مردم.

اما شرح و بسط هر يك از اين عناصر:

يكم. انتخاب مردم

مردم موتور اصلي حركت جامعه و تضمين كنندة سعادت، رشد و تعالي جامعه اند و بي حضور و مشاركت آنان، اهداف متعالي اسلام و جامعه اسلامي هرگز تحقق نخواهد يافت.

الف) جايگاه مردم در قانون اساسي: مرور گذرا بر قانون اساسي و مطالعه فصول و اصول مختلف آن، نشان مي دهد كه مردم نقشي اساسي و جدي، هم در شكل گيري و پيروزي انقلاب اسلامي ايران، هم در تأسيس نظام جمهوري اسلامي و هم در استمرار و اداره نظام اسلامي داشته و دارند. از مهم ترين عرصه ها و نمودهاي نقش و تأثير مردم در نظام جمهوري اسلامي، مي توان به موارد ذيل اشاره كرد:

1. شكل گيري انقلاب و پيروزي آن؛2. حق حاكميت ملي؛ 3. تعيين نوع نظام؛ 4. تصويب قانون اساسي و اصلاحات آن؛ 5. انتخاب غير مستقيم رهبري؛ 6. انتخاب مستقيم رئيس جمهوري؛ 7. انتخاب مستقيم نمايندگان مجلس؛ 8. شوراها؛ 9. همه پرسي؛ 10. نظارت عمومي و...

يكي از اين نمودها، انتخاب نمايندگان مجلس است. طبق «اصل 63» قانون اساسي، «دوره نمايندگي مجلس شوراي اسلامي چهارسال است» و«نمايندگان ملت به طورمستقيم و با راي مخفي انتخاب مي شوند»[1]

ب) جايگاه مردم در انديشه رهبران ديني: بر اين اساس، رهبري جمهوري اسلامي معتقد است: «همه مسئول سرنوشت كشور و اسلام هستند، چه در نسل حاضر و چه در نسل هاي آتيه [2]و گمان نمي كنم كه نقش و اهميت انتخابات بر كسي پوشيده باشد». بحمدالله هر چه از عمر با بركت انقلاب شكوهمند اسلامي مي گذرد، مردم مسلمان و متعهد كشور به اهميت حضور و نقش تعيين كنندة خود در تمامي صحنه هاي انقلاب آشناتر مي شوند و راز دوام، بقا و استحكام قيام الهي خود را بهتر كشف مي نمايند.[3] از طرفي مقام معظم رهبري اين حضور را حضوري مسئولانه مي داند: «وظيفه آحاد عظيم ملت هم اين است كه در اين حادثه بسيار مهم كه به سرنوشت كشور مربوط مي شود، به طور دلسوزانه و مسئولانه شركت كنند».[4] از طرفي ايشان انتخابات را مظهر اقتدار ملي مي داند: «... اگر ملت عزيز ايران بتواند در اين انتخابات، آراي فراوان خود را به ميدان بياورد و حضور مردمي، حضور چشمگيري باشد، اين بزرگ ترين مظهر اقتدار و عزت ملي است».[5]

ج) ويژگي هاي انتخاب مردم: طبق انديشه رهبران ديني ما، انتخابات نمايندگان مجلس توسط مردم يك اصل است و اين اصل به دليل ويژگي هاي ذيل است.

1. مسئوليت پذيري همگاني.[6]

2. عدم مسامحه در انتخابات.[7]

3. شركت در انتخابات براي حفظ حيثيت اسلام و مصالح كشور.[8]

4. مبتني بودن سرنوشت كشور بر انتخابات.[9]

د) اصول انتخاب مردم: مقام معظم رهبري چند مسئله اساسي را در انتخاب مردم، شرط مي داند.

1. مسئله حضور مردم: ايشان معتقد است كه هر كس به نظام اسلامي علاقه دارد، در اين انتخابات شركت خواهد كرد و انتخابات را يك تكليف الهي و اسلامي محاسبه مي كنند. كساني كه به مسائل ديني توجه ندارند نيز بايد به چشم يك تكليف وجداني و ملي به آن بنگرند.[10] علاوه بر اين بايد انتخابات را يك آزمايش بزرگ بدانند. بنابراين مقام معظم رهبري، حضور مردم را يك آزمايش بزرگ و شركت در آن را يك تكليف الهي، اسلامي، وجداني و ملي مي داند. حضرت آيت الله خامنه اي در اجتماع عظيم مردم يزد، با تشكر صميمانه از ابراز احساسات گرم و پرشور آنان، اعتماد به نفس ملي را از عوامل اصلي توفيقات ملت ايران در ميدانهاي مختلف خواندند و با اشاره به اهميت فراوان انتخابات هشتمين دوره مجلس شوراي اسلامي، حضور گسترده و همه جانبه مردم در اين انتخابات، تلاش براي شناسايي و انتخاب نامزدهاي اصلح و مراعات رفتار صحيح انتخاباتي و پرهيز از تخريب نامزدها، را ضروري برشمردند.[11]

ايشان يكي از اهداف دشمنان اسلام را بي رونق كردن انتخابات و شركت نكردن مردم در آن مي داند كه مردم بايد نسبت به آن هوشيار باشند: «دشمن چشم دوخته است كه انتخابات بي رونقي بشود، براي آنها اين مهم است در درجه اول، دشمن مايل است كه انتخابات، بي رونق شود.» [12]

2. ويژگي هاي حضور: از مهم ترين ويژگي هاي حضور مردم در انتخابات به اين شرح است:

1ـ2. حضور حداكثري است: يكي از بزرگ ترين شاخص هاي مردمي بودن حكومت ها در دنيا، شركت مردم در انتخابات و گزينش هاي بزرگ ملي است. از نظر رهبري، اگر مردم حضور حداكثري داشته باشند، نتايج ذيل حاصل مي شود:

الف) كشور بيمه مي شود: مقام معظم رهبري معتقد است: «حضور مردم در انتخابات، كشور را بالفعل بيمه مي كند. انتخابات نشان دهنده واقعي حضور مردم در صحنه سياسي كشور است. هر انتخاباتي كه پر شور «برگزار» شود، كشور را بيمه مي كند».[13]

ب) اقتدار حكام افزايش مي يابد: «اگر ملت عزيز ايران بتواند در اين انتخابات آراي فراوان خود را به ميدان بياورد و حضور مردمي، حضور چشمگيري باشد، اين بزرگ ترين مظهر اقتدار و عزت ملي است». [14]

ج) آينده دولت را تضمين مي كند: «حضور شما، پايداري انقلاب را محكم مي كند و به مديران آينده كشور جرأت و قدرت كار مي بخشد و آينده را تضمين مي كند».[15]

د) اثبات نظام مردم سالاري است: «حضور [شما] در پاي صندوقها، نشان دادن مردم سالاري در اين كشور، تقريباً از همه كشورهاي غربي و كشورهاي لائيك بيشتر بوده و اين دفعه هم به فضل الهي همين طور خواهد شد».[16]

هـ)موجب پيشرفت و زنده شدن فضاي زندگي خواهد شد: «حضور مردم زنده كنندة فضاي زندگي در يك كشور است. وقتي مردم در سياست دخالت نكنند و نسبت به اوضاع سياسي اظهار نظر و دلسوزي نكنند و ندانند كه چه كسي آمد و رفت و چه كسي مسئوليت پيدا كرد و ندانند كه با چه كسي مبارزه مي كنيم و به كدام سمت مي رويم، كشور پيش نخواهد رفت.»[17]

2ـ2. حضور به همراه انتخاب اصلح: از نظر مقام معظم رهبري، مسئله انتخابات مسئله سپردن سرنوشت بخش عمده امكانات كشور به يك نفر و يك مجموعه است و سرنوشت مسائل اقتصادي، فرهنگي، روابط خارجي و مسائل گوناگون ديگر تا حدود زيادي به اين قضيه وابسته است؛ از اين رو «مردم وظيفه دارند، به ملاكهاي ديني و شرعي و انقلابي نگاه كنند، به روابط و قوم و خويشي و اين طايفه و اين طور چيزها نگاه نكنند؛ ببينند واقعاً چه كسي با معيارهاي الهي و انقلابي مناسب تر و به آن نزديك تر است، او را انتخاب كنند و با شور و شوق به عنوان يك وظيفه در اين كار دخالت كنند».[18] ايشان معتقد است كه انتخاب فرد اصلح و داراي تقوا و تدبير، وظيفه اي شرعي، عقلي و انقلابي است و كوتاهي در اين امر، يا (كوتاهي) در حضور پاي صندوق هاي رأي، خسارت هاي جبران ناپذيري به بار خواهد آورد.[19]

هـ) راههاي شناخت نمايندگان مجلس:

1. تشخيص خود فرد: امام خميني (ره) راه هاي شناخت نامزدهاي شايسته را به مردم گوشزد مي كند و مي فرمايد: «احدي شرعاً نمي تواند به كسي كوركورانه و بدون تحقيق رأي بدهد».(22) ايشان همچنين مي فرمايد: «فرض كنيد كه اگر همة كساني كه در رأس[اند] پيشنهاد بكنند كه فلان آدم را شما وكيل كنيد، لكن شما به نظرتان درست نباشد، جايز نيست شما تبعيت كنيد، بايد خودتان تشخيص بدهيد كه آدم صحيحي است تا اينكه بتوانيد رأي بدهيد».(23)

2. شناخت سوابق اشخاص: امام (ره) مي نويسد: «اميد است ملت مبارز و متعهد، به مطالعه دقيق در سوابق اشخاص و گروهها، آراي خود را به اشخاصي بدهند كه به اسلام عزيز و قانون اساسي وفادار باشند».(24) ايشان در جايي ديگر مي فرمايند: «در هر حال، مردم با بصيرت و درايت و تحقيق، كانديداهايي را شناسايي كردند و به سوابق و روحيات و خصوصيات ديني ـ سياسي نامزدهاي انتخاباتي توجه نمايند».(25)

3. معرفي روحانيون متعهد: امام معتقد است: اگر براي كسي شناخت نامزد مشكل باشد، مي تواند از طريق «معرفي روحانيون متعهد در شهرستانها يا اشخاص متدين موجه كه گرايش به چپ و راست يا دسته اي نداشته باشند»،(26) به انتخاب بپردازد.

4 مشورت با علما و اشخاص مورد اعتماد: در نظر امام «مردم با علما و اشخاص مورد اعتمادشان مشورت كنند، بعد به هر كس كه خواستند رأي دهند». (27)

 خود بداند تا بتواند وظايف خود را به منصه عمل برساند.